هپاتیت اتوایمیون :
محققان پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد (DDRI) ، توانستند طی مطالعه ای ، درمان هپاتیت اتوایمیون با سیکلوسپرین خوراکی را در بالغین برای نخستین بار در کشور، با موفقیت به انجام رسانند که این مطالعه بیش از 27 بار بعنوان رفرنس در مجلات معتبر و در چندین textbook گوارش بعنوان رفرنس مورد استناد قرار گرفته است .در همین راستا مرکز تحقیقات گوارش و کبد گیلان برای اولین بار در استان گیلان ، با همکاری و مشارکت پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد (DDRI) اقدام به راه اندازی بانک اطلاعاتی بیماران مبتلا به هپاتیت اتوایمیون کرد.
همچنین مجری این طرح تحقیقاتی پژوهشکده بیماری های گوارش و کبد (DDRI) و همکار بانک اطلاعاتی مرکز تحقیقات گوارش و کید گیلان می باشد.
هپاتیت اتوایمیون چیست ؟
هپاتیت اتوایمیون یکی از علل کمتر شایع هپاتیت مزمن (التهاب طولانی مدت کبد) است. در بیماری هپاتیت اتوایمیون، سیستم ایمنی بدن به سلولهای کبد حمله کرده و سبب التهاب سلولهای کبدی و در صورت عدم کنترل و درمان، به تدریج باعث مشکلات جدی در کبد میشود.
علت بیماری هپاتیت اتوایمیون و یا سایر بیماریهای اتوایمیون ناشناخته است. اما زمینه ارثی به همراه عوامل شروع کننده در این بیماری نقش دارد. به عبارت دیگر در فردی که زمینه ارثی مساعد دارد، باید یک عامل شروعکننده (ویروسها، مواد شیمیایی یا سایر عوامل) وجود داشته باشد تا بیماری بروز پیدا کند. این تئوری میتواند به این سوال که چرا اغلب افراد از بدو تولد بیماری را نشان نمیدهند، پاسخ دهد.
هپاتیت اتوایمیون شیوع نسبتا کمی دارد، بطوری که از هر ده هزار نفر یک نفر به این بیماری مبتلا میشود. از هر 10 بیمار، 7 نفر زن هستند. بیماری اغلب در زنان دیده میشود؛ اما این بیماری را در تمام افراد و همه سنین میتوان دید، امکان ابتلا به یک و یا چند بیماری اتوایمیون دیگر، در افرادی که هپاتیت اتوایمیون دارند، نسبت به افراد عادی بیشتر است.
علائم بیماری
در بیشتر موارد علایم بالینی هپاتیت اتوایمیون، طی هفتهها یا ماهها بتدریج ظاهر میشود. در آغاز بیماری، بسیاری از افراد بدون علامت بالینی هستند. شایعترین علایم اولیه، احساس خستگی بیش از حد، احساس ناخوشی و همچنین درد عضلات و مفاصل است که معمولاً در صبحها بیشتر است. هنگامی که التهاب کبدی وخیم تر می شود، امکان دارد یرقان (زردی) بروز کند. یرقان (زردی) به معنای زرد شدن پوست و مخاطهای شخص است. معمولاً هنگامی که سفیدی چشمهای فرد مبتلا به سمت زردی میرود، متوجه این امر میشود. این به علت افزایش ساخته شدن ماده شیمیایی بیلیروبین در کبد و یا اختلال و کاهش در رفع آن است که در نهایت سبب بالا رفتن غلظت آن در خون میشود.
هنگامی که یرقان (زردی) به علت هپاتیت ایجاد میشود، ادرار تیره شده، مدفوع احتمالا کمرنگ و حتی بیرنگ یا خاکستری رنگ و احساس خارش و کاهش اشتها در شخص ایجاد میشود. سایر علایم بالینی شامل بزرگی کبد (هپاتو مگالی)، ضایعات پوستی، درد مفاصل، درد شکمی، عروق نابجای پوستی (آنژیومای عنکبوتی)، تهوع و استفراغ هستند. بدون درمان، التهاب مزمن سبب آسیب کبدی شده و میتواند به سمت سیروز پیش برود.
سیروز کبدی به وضعیتی گفته میشود که کبد در اثر صدمه ناشی از هپاتیت اتوایمیون سفت شده و سطح کبد که به طور طبیعی صاف است، ناصاف و دانه دانه میشود که میتواند سبب بروز مشکلات جدی کبدی شده و در موارد شدید به نارسایی کبد بینجامد. در بعضی از موارد، علایم بالینی به سرعت در عرض چند روز پیشرفت کرده و سبب هپاتیت حاد میشوند.
علایم بیماری حاد، شامل تب، درد شکمی، یرقان (زردی)، تهوع و احساس ناخوشی و بیماری در شخص است. گاهی هپاتیت حاد سیر کندی پیدا کرده و به هپاتیت مزمن تبدیل میشود. ولی گاهی اوقات خیلی سریع به سمت نارسایی کبدی پیش میرود. علایم بالینی افرادی که در مراحل پیشرفته بیماری (نارسایی کبد) هستند، شامل جمع شدن مایع در شکم (آسیت)، اختلال هوشیاری و خونریزیهای گوارشی است.
در بین بیمارانی که بدون درمان رها میشوند. زمان لازم برای پیشرفت بیماری به سوی سیروز از شخصی به شخص دیگر متفاوت است. با درمان، معمولا التهاب کنترل شده و اغلب بیماران آینده خوبی دارند. علایم بالینی هپاتیت اتوایمیون از خفیف تا شدید متغیر هستند. از آنجایی که هپاتیت ویروسی و هپاتیت دارویی علایم بالینی مشابهی با هپاتیت اتوایمیون دارند، تنها از روی علایم بالینی نمیتوان بیماری را تشخیص داد و نیاز به انجام تستهای تکمیلی است.
هپاتیت اتوایمیون یک بیماری عفونی نیست، بنابراین از شخصی به شخص دیگر به هیچ طریق قابل انتقال نیست. البته به علت زمینه ژنتیکی، ابتلا به این بیماری در بعضی از خانوادهها بیشتر است.
تشخیص بیماری
در اغلب موارد، تشخیص تنها به دنبال آزمایشهایی که در آن آنزیمهای کبدی مورد بررسی قرار گرفتهاند، داده میشود. هنگامی که علایم بالینی و آزمایشگاهی نشان دهنده ابتلای فرد به هپاتیت باشند، تستهای مربوط به هپاتیت و عامل ایجادکننده آن توسط پزشک درخواست میشود. تستها معمولا شامل آزمایش خون، تصویربرداری و بیوپسی کبد است.
درمان بیماری
تقریبا همیشه هپاتیت اتوایمیون نیاز به درمان دارد. مطالعات نشان میدهند که اگر درمان هر چه زودتر شروع شود، سبب بهبود علایم بالینی و توقف آسیبهای وارده به کبد شده و حتی گاهی اوقات به بهبود صدمات ایجاد شده میانجامد. درمان شامل داروهایی است که سبب کاهش التهاب و سرکوب کردن سیستم ایمنی بیشفعال میشوند.
معمولا بیماران بعد از حدود 3 سال از شروع درمان به مرحله فروکش بیماری وارد میشوند. بعضی از افراد در نهایت میتوانند درمان را متوقف کنند، اگرچه امکان عود مجدد بیماری نیز میرود. امکان دارد درمان با دوز کم در طول سالها (حتی تمام عمر)، بارها شروع و قطع شود.
بعضی از افراد که فرم خفیف بیماری را دارند ممکن است نیازی به گرفتن دارو نداشته باشند. تصمیمگیری برای این که کدام بیمار باید درمان شود و کدام بیمار میتواند درمان را متوقف سازد، بر عهده پزشک معالج بوده و به صورت جداگانه و از فردی به فرد دیگر فرق میکند. افرادی که درمان دارویی آنها متوقف شده، باید به طور مرتب توسط پزشک خود معاینه و آزمایش شوند، تا در صورت بروز هرگونه علایم جدید، درمان دوباره شروع شود و پیشرفت بیماری متوقف گردد.
به عنوان یک قانون کلی، درمان قطع نمیشود، مگر آنکه بیماری به مرحله فروکش رفته و یا درمان شکست بخورد و یا عوارض جانبی شدید در اثر درمان در شخص ظاهر شود. مرحله فروکش بیماری یعنی دیگر شخص علایم بالینی نداشته باشد و تستهای کبدی نیز در حد طبیعی باشد و در بیوپسی جدید بافت کبدی رو به بهبود باشد. معمولا قبل از آنکه درمان را قطع کنند، یک بیوپسی مجدد از کبد گرفته تا مطمئن شوند که التهاب بافت کبدی بهتر شده است.
اگر نیاز به شروع درمان نبود: پیگیریهای مرتب در افرادی که نیاز به شروع درمان نداشته باشند، توصیه میشود. پیگیریها شامل معاینه بالینی و تستهای خونی، هر چند ماه یک بار است و معمولا حداقل هر 2 سال یکبار بیوپسی کبد توصیه میشود.
با درمان مناسب، میتوان سیستم ایمنی بیشفعال را سرکوب و در نتیجه بیماری اتوایمیون کبدی را کنترل کرد. فرد بیمار هرگز نباید داروهای خود را به طور خودسرانه قطع کند. بعد از قطع داروها توسط پزشک، هر چند ماه یکبار باید توسط پزشک معاینه شده و آزمایش خون انجام دهد. مصرف مرتب داروها و ویزیت به موقع پزشک این امکان را میدهد که کبد تا حد امکان در وضعیت خوبی باقی بماند.
رژیم غذایی
با توجه به این که کبد هر چیزی که ما میخوریم و مینوشیم را تغییر داده و سمزدایی میکند، مراعات نوعی رژیم غذایی متعادل ضروری است. معمولا رژیمی توصیه میشود که حاوی چربی و نمک کم باشد و به مقدار کافی پروتئین داشته باشد.
رژیم فاقد غذاهای صنعتی (مثل سوسیس، کالباس و کنسروها) همراه با مصرف زیاد میوهها، سبزیجات و پروتئینهای مشتق از مرغ، ماهی و منابع گیاهی سودمند و پرهیز از چاق شدن و انجام فعالیت فیزیکی کافی لازم است. چاق شدن بخصوص افزایش دور شکم خطر کبد چرب را افزایش میدهد که خود میتواند عوارض بیماری هپاتیت اتوایمیون را بیشتر کند. فعالیت بدنی باید حداقل دو ساعت پس از صرف غذا انجام گیرد.
(برگرفته از سایت www.ddri.ir)